Laten we eens kijken hoe dat zit.
Als voorbeeld nemen we de situatie van Piet Schuldenaar. Zijn goederen staan sinds
vier maanden onder bewind. Zijn bewindvoerder heeft deze maanden nodig gehad om
zijn situatie in kaart te brengen. Hoe ziet zijn situatie eruit? We kijken naar
zijn huishoudbudget en zijn schuldensituatie.
Huishoudbudget: Piet heeft geen
werk. Hij solliciteert zich het ‘leplazarus’, maar werk is er geen voor hem.
Niet-geschoolde arbeid is er niet meer; met alleen LOM-school kun je nergens
terecht. Hij heeft dus een bijstandsuitkering van de gemeente. Netto € 948 per
maand. Maar daar wordt op ingehouden voor de belastingdienst: beslaglegging van
€ 97 per maand. Hij krijgt huurtoeslag. De zorgtoeslag: daar is beslag op
gelegd. De bewindvoerder heeft bijzondere bijstand aangevraagd voor de kosten
van het bewind. De bewindvoerder betaalt de huur en andere vaste lasten. En
Piet? Piet krijgt iedere week € 40 leefgeld. Hij hoeft niet van honger om te
komen. Kleren koopt hij in de kringloopwinkel. En de bewindvoerder heeft hem
aangemeld bij de voedselbank.
Schulden: Piet heeft veel schulden.
Hij dacht dat het iets van rond de € 15.000 was. Maar de bewindvoerder heeft
een lijst gemaakt en die komt uit op bijna € 32.000. Verschillende aanslagen
van de belastingdienst uit de tijd dat hij geprobeerd heeft zijn geld te
verdienen als zzp-er schoonmaker. Is niks geworden met al die belastingbrieven.
Hij kwam gewoon geld te kort om van te leven. Daardoor is hij in de schulden
geraakt. Ruim € 9.000 bij de belastingdienst, waarvan de helft bestaat uit
boetes. Zijn zorgpremie heeft hij nooit betaald. Bij het CAK staat € 2.500; bij
de zorgverzekeraar € 5.300; bij de deurwaarder vijf vorderingen, samen € 1700;
bij het CJIB ook nog eens € 1.300. Totaal dus ruim € 10.800. Dan heeft hij nog
een huurschuld van zijn vorige woningstichting bij de deurwaarder; ook bij de
deurwaarder van Greenchoice; het waterschap heeft hij ook niet kunnen betalen.
Ook een verkeersboete bij het CJIB, die al meer dan verdubbeld is, omdat hij
gewoonweg niet kon betalen. Bij een schuldopkoper (Lindorff Incasso) nog een
heel oude schuld bij de KPN, waarvan Piet dacht dat die allang was afgeschreven.
Een onbetaalde tandartsrekening die bij het incassobureau ligt. Aanslagen van
de gemeente voor heffingen, die niet betaald zijn (van een aanvraag kwijtschelding
had Piet nog nooit gehoord). Bij de woningstichting heeft hij een achterstand van
twee maanden; bij de energieleverancier is drie maanden achterstand. Zijn
telefoon is afgesloten: die schuld is gigantisch opgelopen. De telefoon heeft
hij gehouden, en hij heeft een prepay-kaartje gekocht met een ander telefoonnummer.
Piet is al eens naar de gemeente
geweest voor hulp. Maar daar konden ze hem niet helpen. Hij moest allerlei
formulieren invullen, waar hij niets van snapte. En hij moest deel gaan nemen
aan een ‘budgetcursus’ in een groep. Dat kan Piet helemaal niet, dat past niet
bij hem. Daarom is hij er niet naartoe gegaan. Toen heeft de gemeente de hulp
beëindigd. Piet zag het allemaal niet meer zitten, en toen heeft een
maatschappelijk werker van het buurthuis hem naar een bewindvoerder verwezen.
Terug naar de beginvraag: waarom
treft de bewindvoerder geen betalingsregeling met de zorgverzekeraar. Het antwoord
is gegeven: in de schuldenlijst staan z.g. bedreigende schulden
(huurachterstand en achterstand bij energieleverancier). Dat heeft prioriteit.
Maar bovendien: Piet heeft geen aflossingscapaciteit meer. De belastingdienst
heeft de beslagvrije voet te laag vastgesteld: daar moet de bewindvoerder wat
aan doen. Daar gaan enkele maanden overheen. En intussen krijgt Piet dus gewoon
te weinig om van te leven. Om de verhuurder en de energie aan het lijntje te
houden, zodat Piet kan blijven wonen, moet de bewindvoerder toch iets af gaan
lossen. Voorbeeld: huur 2 maanden = € 1.000. Aflossing € 20 per maand geeft 50
maanden aflossing. Hij heeft een minimumuitkering. Het uiterste minimum is de
beslagvrije voet (90% bijstandsnorm met enige correcties i.v.m. zorgpremie/
zorgtoeslag en huur/ huurtoeslag). Piet zit daar noodgedwongen onder, vanwege
huurachterstand en achterstand bij energie.
Inderdaad Piet is iedere maand ‘27
euro te veel kwijt’. Dat Piet 27 euro in de maand te veel kwijt is, ligt niet
aan Piet, ook niet aan zijn bewindvoerder, maar aan de onzalige boeteregeling
die door ‘Den Haag’ is uitgevonden. “Laten we personen die hun zorgpremie niet
kunnen betalen lekker een boete opleggen” en vervolgens met een beschuldigende
vinger wijzen naar de schuldenaar en zijn bewindvoerder. Dat is wat voor Piet
onbegrijpelijk is. Maar ook voor zijn bewindvoerder. In de tijd van het
ziekenfonds was het voor Piet allemaal wat eenvoudiger. De ziekenfondspremie
werd op zijn loon of uitkering ingehouden. Daar had Piet dus geen omkijken
naar.
In de huidige wet- en regelgeving
is er voor veel personen zoals Piet geen mogelijkheid om een betalingsregeling
te treffen. En er zijn heel veel ‘Pieten’, die niet geholpen kunnen worden door
de schuldhulpverlening. ‘Pieten’ die de ingewikkelde formulieren niet
begrijpen. ‘Pieten’ die niet meer dan LOM-school hebben gehad. ‘Pieten’ die
zwakbegaafd zijn. ‘Pieten’ die laaggeletterd zijn. ‘Pieten’ die financieel niet
zelfredzaam zijn. Deze ‘Pieten’ worden het beschermingsbewind ingeduwd. Zij
begrijpen de wetten en regels niet; het overkomt hen allemaal: de enorm hoge
kosten en boetes die worden opgelegd. Zij kunnen niet meedoen, zij mogen niet
meedoen. Het wordt de ‘Pieten’ onmogelijk gemaakt om mee te doen. ‘Participeren’
noemen ze dat in ‘Den Haag’.
Misschien dat die woordvoerder uit
Den Haag van dat deftige ministerie zich eens wil verdiepen in de problematiek
van de vele ‘Pieten’ in ons land. Misschien dat hij dan wel een beetje gaat
begrijpen waarom zijn bewindvoerder geen betalingsregeling treft. Misschien dat
dan zijn beperkte en kortzichtige blik iets verder gaat dan de cijfers van zijn
ministerie.
Misschien dat dan De Groene Amsterdammer tot het inzicht
komt dat de bewindvoerders er niet ‘met de pet naar gooien’, zoals ze in hun
commerciële krantje schrijven.
© André Leijssen, 19 mei 2018.
Literatuur:
-
Jungmann, N. e.a. (2014): Onoplosbare schuldsituaties. Hogeschool Utrecht / NVVK, 2014.
